گفتمان فلسفی اسلام و غرب

بر اساسِ وعد? پیشین و پس از دوسال انتظار، کتاب جدید دکتر سید حسن اخلاق برای علاقمندان به فرهنگ و تفکر فلسفی  از چاپ بر آمده به بازار رسید. "گفتمان فلسفی اسلام وغرب" عنوان دومین کتاب این محقق برجست? کشور  می باشد که توسط انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی (با نام جدیدِ جامعه المصطفی العالمیه)  در قطع رقعی ، 250 صفحه و  با تیراژ 2000 عدد به نشر رسیده است. سال گذشته کتاب "از مولانا  تا نیچه"  از نگارنده به بازار آمد که مورد استقبال قرار گرفت.

     چنان که از عنوان کتاب بر می آید موضوع آن، فلسفه تطبیقی(Comparative Philosophy) است و دیدگاههای فیلسوفانِ نامدار مسلمان و غربی در پنج موضوع به تفصیل کاویده شده است. این موضوعات با دقت خاصی و بگونه ای بر گزیده شده اند که هم مسائل دیرپا و بسیار مهم فلسفه را نشان دهند و هم تازه گی و به روز بودن را داشته باشند. نویسنده در پنج مقاله با عناوین ذیل کوشیده تا به بررسی تطبیقی بپردازد:

1)      وجود در فلسفه های ملاصدرا و هایدگر

2)      زمان در اندیش? ملا صدرا و برگسون

3)      نگاهی به اصل علیت در فلسفه های غرب و اسلامی

4)      برهان های فلسفی اثبات وجود خداوند در فلسفه های غرب و اسلامی

5)      فلسفه اسلامی و معناداری زبان دین

     به نظر می رسد با توجه به نوپابودنِ فلسف? تطبیقی، علیرغم نشر کتبی چند در این ساحه، ولی بررسی تطبیقی و مفصلِ موضوعاتِ فلسفیِ مهم ِ فوق برای اولین بار در یک مجموعه توسط متفکری مسلمان در این کتاب، صورت می گیرد. هرچند رویکردِ صدرایی (حمکت متعالیه)، به نحو بارزی در این کتاب، در قرائتِ از فلسف? اسلامی، دیده می شود ولی در بخش های سوم وچهارم، نگاه مشائی نیز جایگاه خود را  می یابند و فارابی، ابن سینا و ابن رشد به فلسفیدن می پردازند. از آنسو در  قرائت غربیِ فلسفه، هرچند از ارسطو و افلاطون هم سخن می رود ولی سهم اصلی پژوهش به فیلسوفان جدید و معاصر غرب چون دکارت، هیوم، کانت،  هیدگر، راسل ،ویتگنشتاین، فلو و جان هیک تعلق دارد.

نگارنده تلاش ورزیده تا از داوری ارزشی احتراز جسته و در مسائل مورد نظر، به تطبیق مبانی، متد و دلایل دو سنّت فلسفی اسلامی و غربی در مسائل مطرح بپردازد و ارزیابی و گزینش دیدگاه را به خواننده بسپارد.

     در پایان عبارتی از پیشگفتار نگارنده بر این کتاب نقل می گردد:

"اگر فلسفه به عبارتی همان تفکر آزاد عقلانی درباره بنیادها باشد، این تفکر در خلاء صورت نمی گیرد. عالم پیرامونی آن، بر پیشفرضها، مسائل وحتی روشهای آن تاثیر می گذارد و "حقیقت فلسفی" را رنگین می سازد.همین رنگ فلسفه جدید است که علم، تکنیک، هنر، ادبیات، اخلاق وایدئولوژیهای جهان حاضر راساخته است...

دین تا بدانجایی که روح، معنا وبنیاد زندگی آدمیان را مورد توجه قرار می دهد، مخصوصا دینی چون اسلام که از سویی عقل وعقلانیّت را تمجید وترویج می نماید واز دیگرسو پیرامون تمام جوانب زندگی انسانها آموزه دارد، ناگزیر از مواجهه با تفکر فلسفی است. به علاوه آنکه اشتغال همزمان به فلسفه ودین، افقهایی تازه برای پژوهشگر می گشاید؛ دین، متعلقات و مسائل نوین و جدّی ای برای فلسفه مطرح می سازد و فلسفه، فضای عقلانی دین را گسترش می دهد ،نسبت آنرا با عقلانیت روشن می سازد و ازهمه مهمتر، امکان انتخاب دین برتر را می دهد.

پژوهش فرارو می کوشد تا ازتلاقی سه گرایش فلسفی، دینی و تطبیقی به موضوعاتی چون وجود، زمان، علیّت، اثبات ِوجودِ خدا، و معناداری زبان دین بپردازد...

آنچنان که ماهیت و مفهوم فلسفه تطبیقی، پرسش برانگیز است، مسائلی که در این میدان مطرح می گردند نیز می توانند مساله انگیز باشد. بنابراین، پژوهش حاضر، تنها می تواند مدخلی بر موضوعات فوق محسوب گردند که تحلیل ها وتقریرهای مبسوطی را می طلبد..."

    با آرزوی آنکه شاهد تراوشهای جدیدی از قلم این اندیشه ورزِ فعال کشور خود باشیم، مطالع? این اثرِ ذی قیمت به علاقمندان آراء فلسفی پینهاد می گردد.